Czym jest psychoterapia?

Choć coraz chętniej sięgamy po pomoc w formie psychoterapii, wiele osób ma mylne przekonania na jej temat, co często wynika z niedostatecznej wiedzy. Często jest utożsamiana ze wsparciem psychologicznym, a według niektórych niczym nie różni  się od  rozmowy z przyjaciółką. Tymczasem ten rodzaj pomocy to leczenie oparte na rzetelnej wiedzy, wykorzystujące konkretne metody, którego skuteczność potwierdzono naukowo. Nie każdy problem związany z psychiką wymaga psychoterapii.

Bodźcem do szukania pomocy psychoterapeutycznej najczęściej jest nasilenie złego samopoczucia psychicznego lub problemów w ważnych relacjach, wystąpienie objawów zaburzeń lub załamanie dotychczasowych mechanizmów radzenia sobie w związku z traumatyzującym doświadczeniem.

Pomoc psychologiczna a psychoterapia

U psychologa otrzymamy wsparcie podczas kryzysu, pomoc w poradzeniu sobie z bieżącym problemem lub przy podejmowaniu ważnych decyzji, także, gdy chcemy rozwijać tzw. kompetencje osobiste i społeczne (komunikacja, radzenie sobie z trudnymi emocjami itp.). Taka współpraca ze specjalistą zwykle trwa krótko. O pomocy psychologicznej pisaliśmy tutaj.

Natomiast psychoterapia związana jest z długoterminowymi celami skoncentrowanymi na głębokiej zmianie funkcjonowania pacjenta, które ma charakter zaburzony. Psychoterapeuta posługuje się szczególnego rodzaju wiedzą i umiejętnościami, aby towarzyszyć mu w uzyskiwaniu poprawy. Psychoterapia jest leczeniem. Przed rozpoczęciem procesu zawiera się ustny lub pisemny kontrakt terapeutyczny określający główne zasady współpracy.

Kiedy zacząć psychoterapię?

To, czy potrzebujemy psychoterapii rozstrzygane jest podczas pierwszych konsultacji ze specjalistą. Jeśli zgłaszane trudności nie wymagają tego rodzaju interwencji, zwykle kolejne wizyty w naturalny sposób przybierają formułę pomocy psychologicznej, np. wsparcia w kryzysie.

Najczęściej psychoterapia jest konieczna, gdy:

• problemy występują od długiego czasu;
• dotyczą wielu sfer funkcjonowania;
• odnosimy wrażenie, że wciąż przytrafia się nam to samo;
• jesteśmy niezadowoleni ze swojego życia;
• doświadczamy kłopotów w relacjach lub czujemy się osamotnieni;
• cierpimy na depresję, lęki, intensywne wahania nastroju;
• podejrzewamy, że możemy nadużywać substancji lub zachowań;
• mamy objawy somatyczne, których nie wyjaśniają wyniki badań;
• martwi nas poczucie, że stoimy w miejscu, nie możemy się rozwijać lub słabo znamy samych siebie, ciężko nam określić swoje potrzeby;
• chcemy uwolnić się od doznanych krzywd, traum, zrozumieć wydarzenia z przeszłości.

To oczywiście nie jest wyczerpująca lista, ale najbardziej powszechne powody, dla których ludzie zgłaszają się po pomoc do psychoterapeutów.

Na czym polega psychoterapia?

Sesje terapeutyczne mogą bardzo różnie przebiegać w zależności od sposobu pracy specjalisty, jednak proces zawsze charakteryzują pewne uniwersalne cechy. Jest to procedura rozłożona w czasie, zmierzająca do poprawy funkcjonowania pacjenta dzięki modyfikacji, m.in. zachowań, schematów poznawczych, emocji na bardziej pożądane. Kierunek zmian zostaje wspólnie określony przez pacjenta i terapeutę. Rolą specjalisty jest szczególne towarzyszenie pacjentowi w drodze do celu poprzez świadome i zamierzone stosowanie odpowiednich narzędzi, czyli techniki pracy zgodnej z wybraną orientacją psychoterapeutyczną.

W trakcie psychoterapii pacjent coraz lepiej rozpoznaje swoje potrzeby, nawykowe zachowania, niejawne motywacje, sposób wchodzenia w relacje z ludźmi, wewnętrzne konflikty. Prowadzi to do odkrycia niekorzystnych mechanizmów, które odpowiadają za doświadczane problemy wewnątrzpsychiczne lub interpersonalne oraz objawy zaburzeń. Ich świadomość pozwala wypracować nowe metody funkcjonowania, bardziej służące zdrowiu psychicznemu i rozwojowi. Niewątpliwie jest to trudna, głęboka praca nad sobą.

Efekty psychoterapii

W konsekwencji leczenia pacjent odzyskuje kontrolę nad życiem, zaspokaja pragnienia, adekwatnie odpowiada na wymagania z zewnątrz, jest w kontakcie ze swoimi emocjami, dba o siebie i zna własne możliwości.

Ten rodzaj oddziaływań psychologicznych wywołuje trwałe ślady w mózgu, które można obserwować podczas badania z użyciem funkcjonalnego rezonansu magnetycznego. Psychoterapia jest pod tym względem podobna do procesu uczenia się powodującego powstawanie nowych szlaków przesyłania impulsów nerwowych. Wyraźne są różnice w obrazie mózgu tej samej osoby przed i po terapii.                                               

Dzięki nowej technologii zmiany, o których dotąd mogliśmy wnioskować tylko na podstawie zachowania pacjenta i poprawie funkcjonowania somatycznego, dzisiaj są w pełni mierzalne same w sobie.

Jakie są rodzaje psychoterapii?

Poza indywidualnymi spotkaniami terapeuty z pacjentem, psychoterapia odbywa się również w formie grupowej. To specjalista, poznając problemy pacjenta, decyduje, która z nich przyniesie mu największe korzyści. Istnieją również sesje rodzinne, zwykle prowadzone w nurcie systemowym oraz psychoterapia pary.

Inny podział wiąże się z tym, że każdy psychoterapeuta pracuje w określonym nurcie, czyli zgodnie z wybraną teorią. Od tego zależy sposób rozumienia mechanizmów wewnątrzpsychicznych odpowiadających za funkcjonowanie człowieka oraz przyjęte metody leczenia. Wielu specjalistów umieszcza na swoich stronach informacje o tym, jak u nich przebiegają sesje. Oczywiście daje to możliwość jedynie pobieżnej orientacji, ponieważ psychoterapia jest tak szczególnym rodzajem spotkania dwóch osób, że nie da się jej dobrze oddać w takim opisie. O głównych nurtach terapeutycznych piszemy tutaj.

Czym psychoterapia nie jest?

Wbrew potocznym opiniom, psychoterapia nie ma nic wspólnego z rozmową dwóch przyjaciółek, nie służy też „wygadaniu się” czy zasięgnięciu opinii „kogoś obiektywnego”.

Ponieważ oparta jest na relacji asymetrycznej, nie występuje tu wzajemność w dzieleniu się faktami ze swojego życia, światopoglądem, osobistymi przemyśleniami. Taki rodzaj partnerstwa bezpowrotnie niszczy przymierze terapeutyczne, a według większości podejść wyrządza szkody nawet, jeśli pojawi się już po zakończeniu leczenia.

Już sam fakt, że pacjent płaci za sesje jasno wskazuje, że do tej relacji nie można przykładać ram spotkania towarzyskiego. Również umawianie terminów sesji nie odbywa się ad hoc – są ustalone z góry, stałe i możliwe do przełożenia tylko w wyjątkowych sytuacjach.

Terapeuta w żaden sposób nie włącza pacjenta do swojego życia prywatnego i nie jest obecny w jego świecie poza sesjami. Nie przyjmuje prezentów i nie korzysta z usług osoby, którą leczy. Nie prosi o nic dla siebie.

Ponadto terapeuta nie udziela rad, nie pociesza, nie daje gotowych rozwiązań, nie forsuje swoich propozycji, niczego nie narzuca, bo jego rolą jest podążanie za pacjentem, a nie ciągnięcie go za sobą.

Przestrzeganie tych zasad sprawia, że terapeuta podczas sesji koncentruje się wyłącznie na relacji z pacjentem, jest w pełni przy jego głębokich emocjach i postrzeganiu świata, może go rozumieć i bezwarunkowo akceptować.